Siemen Dijkstra, graficus pur sang

Siemen Dijkstra Tekenbos nabij Raven (detail) 2000 houtsnede 30 x 100 cm.

Afbeeldingen van varens.......wie hebben er in het verleden daar al wel niet eerder geweldige resultaten mee geboek? De boeken met beschrijvingen en afbeeldingen van varens uit de Victoriaanse tijd worden nog steeds geprezen en als groot voorbeeld beschouwd, als een hoogstandje van de toenmalige grafische mogelijkheden. Varenafbeeldingen gemaakt o.a. door EdwardLowe, ThomasMoore, Anne Pratt. Ze zijn vaak uitgewerkt tot in de kleinste details.

Siemen Dijkstra, Beekdalbos langs het Oude Molensche Diep, 1999,
kleurenhoutsnede, 27 x 107 cm.

En dan op een dag ontdek ik het werk van Siemen Dijkstra (1968). Hij heeft een aantal houtsnedes gemaakt met varenafbeeldingen. Hij is graficus én groot natuurliefhebber en op het gebied van de kleurenhoutsnede een vakman/kunstenaar. Als geen ander weet hij een bijzondere oersfeer neer te zetten vol kleurnuances en met zeer grote rijkdom aan details. Zijn inspiratie, de natuur, vertaalt hij tot kleurrijke panorama's van bomen, bladeren, varens en rimpelend water..... Heeft de techniek van de houtsnedekunst zo goed onder de knie dat hij de prachtigste natuurafbeeldingen handmatig tot in de kleinste details kan uitwerken en in kleurendruk kan uitvoeren. Zijn werk laat dan ook meer zien dan wat zichtbaar is.

Varenafbeeldingen......ik kan er niet genoeg van krijgen en hoop ooit een kleurenhoutsnede van Siemen te kunnen bemachtigen.

Dryopteris staat zijn mannetje!

Na zes maanden van droogte is er twee weken geleden eindelijk weer regen van betekenis gevallen. Vrienden zijn net terug uit Frankrijk, ze hebben een kijkje genomen in het varenbos en hebben, om mijn ongerustheid weg te nemen, wat foto's gemaakt. Dryopterissoorten lijken tegen een relatief lange droogte periode goed bestand getuige deze foto.

Aan de bosrand staan de wat meer kwetsbare soorten aangeplant. Het blijkt al jarenlang dé plek waar de bodem gedurende langere tijd vocht vasthoudt. Ook hier lijkt de aangeplante varenpopulatie zich goed te hebben gehandhaafd. Voor de bladverliezende varens zoals cystopteris- en athyriumsoorten is dit niet meer te zien.

Aan dezelfde, normaliter wat vochtiger bosrand, staan ook een aantal Blechnumsoorten. Het is een feest te zien hoe goed ze zich staande hebben weten te houden.
Wat dieper het bos in geeft een heel ander beeld. Van groeiende uitbundigheid is er geen sprake.
De droogte heeft hier zijn sporen nagelaten.

Dryopteris affinis subsp. borreri "Polydactila Dadds" maakt zich op voor de winter.

Mollen, boomwortels, droogte, herten - en konijnen vraat, muizen, je kan het zo gek niet bedenken. De meeste varens in het bos lijken dit alles goed te hebben of te kunnen doorstaan. Het jaar 2009 wordt voor mij dan ook een "Een opleidingsjaar" van ervaringen opdoen met de elementen. Het is een (er)varen-jaar om nooit te vergeten.

Fern hunting - tools-

                                                             
Een beetje varenliefhebber is zo langzamerhand wel op de hoogte dat in de Victoriaanse tijd een heuse varenrage heeft plaatsgevonden. Men trok er massaal op uit om een nieuwe varensoort of variëteit te ontdekken. Waarmee de buit werd vervoerd staat niet altijd goed beschreven.
Daarom vind ik het leuk te laten zien wat men zoal bij zich had. Afgebeeld hierboven is een verzameltrommel ( een collector's vasculum) die in die tijd veelvuldig werd gebruikt om de buitgemaakte varen(s) in op te bergen en er in redelijk onbeschadigde staat mee thuis te kunnen komen.

                                                             

Het uitgraven van de varen was niet altijd even gemakkelijk, zeg maar in de meeste gevallen juist erg lastig. Op een natuurlijke plek stond de varen toch vaak op een plaats waar in de grond veel steenachtig materiaal voorkwam. Gewoon uitgraven was er niet bij. De wortels waren vaak alle kanten uitgegroeid om zich een weg tussen de steenachtige bodem te banen. Een gewone schep kon zijn werk dan niet ook goed doen. Speciaal voor dergelijke grondsamenstelling was een smal, stevig schepje ontworpen, (ferntrowels) waarmee flink kracht gezet kon worden om goed tussen het steenachtige materiaal door te kunnen dringen en de begeerlijke varen zo ongeschadigd mogelijk los te kunnen maken van zijn standplaats. Ook de scherpte deed er toe, menigmaal moest een varen bevrijd worden van omringende wortels van bomen of struiken.

Victorian fern planter                                                               

En waren de varens eenmaal in redelijke staat thuis aanbeland........ stel je voor, lopend door dichte bossen, greppels, bergachtig gebied en onverharde wegen overgeleverd aan de elementen van de natuur, dan kregen ze thuis in de meeste gevallen eerst een speciale verzorging.

                                                             

                                                           
Kreeg de varen uiteindelijk een plek buiten in de fernery, dan kon deze weleens voorzien worden van een door de plaatselijk smid gemaakt planten(varen)label.

Er is overigens onlangs een leuk niet al te duur boekje uitgebracht.
The Victorian Fern Craze, geschreven door Sarah Whittingham.
Bij Uitgeverij Shire Library.

herfstbeelden 2008

Het is duidelijk herfst geworden. De bladeren vallen massaal van de bomen. In het varenbos is de afgelopen maanden geen drup gevallen. Door omstandigheden kon ik er deze herfst ook niet naar toe. Deze foto's zijn dan ook van een jaar geleden, een flash back

Dit mos groeit in grote getal in en in de omgeving van het varenbos. Ik weet de naam (nog) niet, het had best varentjesmos genoemd mogen worden. En dat doe ik dan ook maar.
De volksnaam varentjesmos lijkt al wel vergeven aan Plagiochila asplenioides gezien de vele publicaties over mossen.

Bulbils op Polystichum setiferum "Plumosum Densum" , een mooi herfstbeeld. Afleggen d.w.z. vastzetten met u-vorm gebogen metaaldraad in de grond geeft in de loop van het komende kalenderjaar nieuwe exemplaren.

Het verhakselen van takken, het laten liggen van dood hout begint ook zijn vruchten af te werpen op het gebied van de groei van paddenstoelen. Hier zie je de witsteellfranjehoed.

Ook Fuchsia soorten hebben het redelijk naar hun zin tussen de varens in de halfschaduw op een beschutte plek.

Geschikt zijn de cultivars van de Fuchsia magelanica, bijvoorbeeld "Ricartonii"

Polystichum setiferum "Green Lace" deel 1

Als varenliefhebber werd het een wens om tenminste ook een exemplaar van Polystichum setiferum "Green Lace"in de tuin te hebben staan.

Niet aan te komen...........wat wil het geval? Het is een varen die niet uit sporen te kweken is.

Steriel, geen sporen, geen nakomelingen.

Omstreeks 1989 ontdekte meneer Cor van de Moesdijk een sporendoosje op de eveneens steriele varensoort Polystichum setiferum "Plumosum Bevis" bij hem in de tuin. Heel uitzonderlijk, hij is er mee gaan zaaien, kweken en één van de voortgebrachte planten was zo duidelijk anders dan de ouderplant, hij noemde hem Polystichum setiferum "Green Lace".
Met de mogelijkheid van vermeerdering door vitrocultuur ontstond het idee om samen met Hans Kramer van Kwekerij de Hessenhof deze varen op grote schaal te vermenigvuldigen en zo onder de belangstelling van een groter publiek te brengen. Er werden halverwege de jaren negentig duizenden planten opgekweekt en in de handel gebracht. Deze op het oog mooie sierlijk robuuste varensoort bleek helaas geen lang leven beschoren.
De meeste kunstmatig voortgebrachte exemplaren groeiden langzaam, brachten weinig veren voort en bleken kwetsbaar en zonder een uitzonderlijk goede verzorging had de plant weinig kans tot overleven. Het experiment werd gestopt.

In die periode kreeg de vriend van een collega van mij "Green Lace"cadeau van zijn vriendin. De geschiedenis vertelt dat zij deze gekocht had in de supermarkt. Een aantal jaren later hoorde ik bij toeval over dit geluk wat hem ten deel gevallen was. In zijn tuin stond inmiddels een mooie sierlijk uitgegroeide Polystichum setiferum "Green Lace".
Ik mocht er een stuk afhalen............

Polystichum setiferum "Green Lace" deel 2

Dit kostbare stuk varen werd door mij gekoesterd, de groei was matig en in de loop van drie jaar had ik een redelijke plant. Rob was achteraf helemaal niet zo blij met de opdeling, zijn helft bleek een flinke terugslag opgelopen te hebben. ...............
Het wordt mei 2007, Polystichum setiferum "Green Lace"gaat mee naar Frankrijk en krijgt een plek in het varenbos. Alle eerdere aangeplante varens doen het dusver uitstekend en me nog niet bewust van de kwetsbaarheid van juist deze varensoort, scheur ik hem in de herfst in tweeën.
Keurig naast elkaar op een strategische plek gaan ze de winter in.
Kerst 2007 liggen de veren van beide exemplaren plat op de grond met twee muizengaten in de nabijheid. Het kwaad is geschied, een muizenfamilie heeft gemeend om als winterbescherming een huis onder deze varens te maken, de wortels van de plant hebben als voedselvoorraad gediend. De varens zijn definitief afgeschreven, ze hebben het loodje gelegd.
Maar wat zullen er in het voorjaar bijzondere muizen geboren worden ;)


Mei 2008 nog eens geinformeerd bij de schepper van Polystichum setiferum "Green Lace" . Daar hoor ik voor het eerst van de zwakke kanten van deze varen. Er zijn nog slechts zeer weinig exemplaren, misschien is er nog wat bij de Hessenhof beschikbaar.
Samen met plantenmaatje Han (geinteresseerd geraakt in varens) naar de Hessenhof. Daar blijken nog drie exemplaren aanwezig, zorgvuldig achtergehouden voor de pechvogels.
Beide kopen we er één.
Ik neem hem mee naar Frankrijk om opnieuw het bos op te sieren. De andere gaat met Han mee om in zijn tuin te planten.
Het in het varenbos aangeplante exemplaar krijgt het niet gemakkelijk. De winterperiode is erg nat, het voorjaar koud, en dan begint in mei 2009 eenstevige lange droge periode.
In de zomer van 2009 blijken deze omstandigheden de varen geen goed te hebben gedaan. En tot overmaat van ramp is ook deze varen bezocht door een bosbewoner, een konijn? Een feit is dat pal onder de varen een enorm gat gegraven is, de varen staat er treurig bij.

Als Han daarover hoort, belt hij me op................om te zeggen dat het met zijn Polystichum setiferum "Green Lace" heel goed gaat. Ik mag hem komen ophalen.............